Paragraaf Grondbeleid

Uitvoering van het grondbeleid in 2020

Algemeen
In 2020 zijn 108 grondtransacties en circa 260 nieuwe beheerovereenkomsten (pacht, huur en bruikleen) afgesloten.
Het betreft de volgende aan- en verkoop/zakelijk recht transacties:

In het kader van de NNN-opgave zijn er 25 zelfrealisatieovereenkomsten onderhanden waarbij bij vijf overeenkomsten ook afspraken over pacht van provinciale grond worden gemaakt. Dit speelt in de Krimpenerwaard. In 2021 wordt duidelijk hoeveel overeenkomsten daadwerkelijk worden afgesloten. Onderhanden en nieuwe beheerovereenkomsten:

• 8 lopende erfpachtcontracten;
• 237 geliberaliseerde 1- jarige pachtcontracten;
• 185 huurovereenkomsten waarvan 11 nieuwe huurovereenkomsten;
• 38 lopende jacht- en vishuurovereenkomsten waarvan 8 nieuwe jachthuurovereenkomsten;
• 26 ingebruikgevingscontracten waarvan 2 nieuwe contracten.

De provincie heeft in 2020 voor circa € 15 mln aan gronden aangekocht (inclusief opbrengsten opstalrechten en dergelijke) en voor circa € 8 mln verkocht voor verschillende programma’s en projecten. De opbrengsten uit pacht en huur bedroegen circa € 1 mln.
In deze paragraaf Grondbeleid wordt niet ingegaan op vastgoedkosten- en opbrengsten voor de huisvesting van de provinciale organisatie.

Programma's en projecten
Op bijgaande kaart staan de belangrijkste programma’s en projecten waaraan de provincie op gebied van grondzaken in 2020 een bijdrage heeft geleverd, verdeeld naar categorie. Omwille van de leesbaarheid zijn tal van kleinere projecten, zoals fietspaden of aanpassingen van rotondes, kruispunten, wegverbreding in het kader van groot onderhoud weggelaten.

Bron: Cartografie provincie Zuid-Holland.

Verkeer- en vervoerprojecten
De provinciale verwervingsportefeuille voor verkeer en vervoer heeft betrekking op aanleg, onderhoud en aanpassingen van provinciale infrastructuur (wegen, fietspaden en vaarwegen). De provincie heeft in 2020 hiervoor gronden verworven en/of zakelijke rechten gevestigd. In sommige gevallen dient er meer grond verworven te worden dan strikt noodzakelijk is voor het beoogde werk. De reden hiervoor is dat het restant voor de eigenaar niet meer te exploiteren is en/of als door de aankoop van de extra gronden de totale verwerving wordt bespoedigd. Dit surplus aan gronden wordt zo spoedig mogelijk doorverkocht of geruild en ontvangen middelen vloeien terug naar het projectbudget. Ook worden er gronden geruild of overgedragen met mede-overheden (Rijk, gemeenten en waterschappen) als de beheer- en onderhoudsgrenzen hier aanleiding toe geven.
Voor de infrastructuur hebben er in 2020 33 transacties plaatsgevonden: circa € 4 mln aan aankopen en circa € 0,2 mln aan verkopen. Deze aan- en verkopen zijn begroot en gerealiseerd binnen de diverse programma’s.

De grootste transacties in 2020 omvatten de volgende aankopen: de bediencentrale west (€ 2 mln), het waterstoftankstation (€ 1,2 mln) en het project N213 reconstructie Wippolderlaan (€ 0,9 mln).

Het grootste infraproject is de Rijnlandroute. Dit project is op te delen in 3 deelprojecten. Voor het deelproject gelegen tussen de A4 en de A44 tot en met knooppunt Leiden West (hoofdcontract) zijn de verwervingen afgerond. Voor het deelproject Tjalmaweg moeten nog enkele perceelsgedeelten worden verworven door een aanpassing van een hoofdwatergang en voor het deelproject Europalaan moet nog 1 perceel worden verworven door een aanpassing van de plangrens. Inmiddels is er gestart met de verkoop van overhoeken en enkele gebouwen en met grondruilen met de diverse gemeenten.

Voor het nieuwe tracé van de Bentwoudlaan (in het verlengde van de Vredenburglaan) is gestart met de verwervingen. De verwerving voor het project Wippolderlaan/N211 is in 2019 gestart met speciale aandacht voor de verzorgingsplaats en de daarbij te volgen procedure. Dit heeft tot overeenstemming voor één aankoop in 2020 geleid.

Voor het tracé N215 Oude Tonge-Middelharnis is groot onderhoud gepland en zijn gesprekken over de aankoop van gronden opgestart en in de eerste zaken is tot overeenstemming gekomen. De verwachting is dat niet met iedereen minnelijk overeenstemming mogelijk is. Voor die gevallen wordt nu een onteigening voorbereid.

Voor de bouw van een waterstoftankstation voor de busverbinding Oude Tonge – Rotterdam-Zuid is een locatie verworven op het bedrijventerrein nabij het busstation Heinenoord.
Eind 2020 is de gerechtelijke procedure voor verwerving van grond voor de P+R Heinenoord afgerond.

In 2016 is gestart met een planmatige uitvoering van de Wet Herverdeling Wegenbeheer (WHW). Dit betekent dat het eigendom van wegen, die reeds beheerd worden door gemeenten of waterschappen, ook daadwerkelijk worden overgedragen. Inmiddels heeft de provincie met vrijwel alle gemeenten en waterschappen overeenstemming bereikt over eigendomsoverdracht. In 2020 heeft dit geleid tot drie eigendomsoverdrachten. De WHW is daarmee vrijwel geheel afgerond.

Bij infrastructuurprojecten wordt (financiële) planning, voortgang en verantwoording gerapporteerd via het Programma Zuid-Hollands Infrastructuur (PZI). De projecten maken onderdeel uit van de ambitie Bereikbaar Zuid-Holland.

Projecten Natuur Netwerk Nederland (NNN)
De Krimpenerwaard is met 2.250 ha één van de grootste natuur- en wateropgaven binnen de provincie. Inmiddels heeft de provincie circa 640 ha in eigendom verworven, terwijl de stichting Het Zuid-Hollands Landschap circa 1.160 ha in eigendom heeft. Het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard is op 5 maart 2019 vastgesteld. Hiermee is de beoogde natuurontwikkeling ruimtelijk vastgelegd, waarna de Kroon is verzocht, om deze plannen te realiseren, de nog niet verworven gronden voor onteigening aan te wijzen. Inmiddels is deze (administratieve) onteigeningsprocedure afgerond. Voor uitvoering van het bestemmingsplan zijn bij Koninklijk Besluit van 29 oktober 2020, nr. 2020002204, benodigde (gedeeltelijke) percelen voor onteigening aangewezen. Dit besluit is openbaar gemaakt in de Staatscourant van 16 november 2020 nr. 59180.

Onteigening is een uiterste remedie (ultimum remedium). Een belangrijke uitvoeringsstrategie is zelfrealisatie, waarbij met partijen uit het gebied afspraken worden gemaakt om de beoogde natuurdoelen door hen zelf te laten realiseren en beheren. Om dit proces te faciliteren is een instrumentenkoffer beschikbaar, waarin onder andere is geregeld dat zelfrealisatoren provinciale gronden kunnen pachten om zodoende als zelfrealisator een gezonde bedrijfsvoering te kunnen behouden. De gesprekken over zelfrealisatie moeten uiteindelijk landen in een uitvoeringsovereenkomst. In 2020 heeft de inzet op zelfrealisatie geleid tot de eerste getekende uitvoeringsovereenkomst. De verwachting is dat in het eerste en tweede kwartaal van 2021 nog meer uitvoeringsovereenkomsten getekend zullen worden.
Eind 2020 is nog ruim 310 ha betrokken in deze onteigeningsprocedure. Ook partijen die zelfrealisatie onderzoeken vallen hieronder. De plannen voor zelfrealisatie waarover momenteel nog met partijen gesproken wordt beslaan circa 170 ha. Ten aanzien van circa 140 ha wordt slechts gesproken over verwerving/onteigening.
De verwachting is dat het bestemmingsplan Natuurgebieden Veenweiden Krimpenerwaard medio mei 2021 onherroepelijk zal zijn. Vanaf dan kan de juridische onteigeningsprocedure worden gestart. Als eerste zullen de partijen waarbij alleen over verwerving wordt gesproken worden gedagvaard. Later volgen ook de partijen die zelfrealisatie onderzoeken.
 
Voor het project Gouwe Wiericke lopen, in overleg met het programmabureau Veenweiden, in deelprojecten verschillende acties. Deze variëren van advies over aan/verkoop, ruilingen, verwervingsgesprekken tot acties om gebiedspartijen in staat te stellen om verwervingen te realiseren. De volgende resultaten zijn geboekt:

• Het eerste deel van de ruilovereenkomst met Natuurmonumenten in Reijgeborg 2 is gepasseerd bij de notaris, het tweede deel volgt in 2024 i.v.m. de inrichting.
• De verkoop van grond in het project Meijegraslanden aan Natuurmonumenten is gerealiseerd en er is een transactie in Bodegraven Noord gepasseerd.
• In het project Westveen zijn diverse overeenstemmingen bereikt door Natuurmonumenten om de NNN te realiseren, met steun van de provincie.
• In het project Abessinië komen we tot besluitvorming over de sloop van gebouwen en verkoop van de grond aan de eindbeheerder Staatsbosbeheer.
• Op dit moment wordt gewerkt aan meerdere grondruilen.

Naast realisatie van NNN via het programma Veenweide (Krimpenerwaard en Gouwe-Wiericke) wordt ook een aantal ingerichte NNN gebieden, inclusief afspraken over beheer, via openbare verkoop overgedragen. In 2020 is de openbare inschrijving van het gebied Buttervliet (betreft eigendom, inrichting en beheer) beoordeeld. De inschrijving was onvoldoende om tot gunning over te gaan.

Voor het gebied Leenheerenpolder is in het kader van het gebiedsproces gesproken over beheer van het NNN- gebied met onder meer Natuurmonumenten, omdat deze partij ook eigenaar is van het naastgelegen natuurgebied. In kader van level playing field/gelijkberechtiging is besloten om het voornemen voor gunning aan Natuurmonumenten als eigenaar/beheerder in 2020 openbaar bekend te maken (publiceren) zodat andere geïnteresseerden zich ook kunnen melden.

In 2020 is het programma voor de restantopgave NNN en Groene Verbindingen van start gegaan (opgave NNN-ZH). Dit betreft een opgave van 900 ha verdeeld over 50 projecten, die uiterlijk in 2027 gerealiseerd moeten zijn. In 2020 is een realisatiestrategie opgesteld die in 2021 tot besluitvorming in GS en PS moet leiden. Het grondinstrumentarium is een essentieel onderdeel van het programma van zelfrealisatie tot mogelijk onteigening. De Groene Waterparel maakt onderdeel uit van dit programma. In 2020 is een perceel NNN verworven van de grondbank Zuidplas.
In het kader van de NNN hebben er 27 transacties plaatsgevonden. Het ging hierbij om circa € 8 mln aan aankopen en om circa € 1 mln aan verkopen.

Programma versterking boerenlandvogels
In 2019 is in opdracht van de portefeuillehouder Groen, op basis van een GS- en PS-besluit, gestart met de uitwerking van het programma versterking boerenlandvogels/weidevogelgebieden buiten de NNN. In 2020 is een grondruil met Staatsbosbeheer gedaan (Meerpolder en Polder Abessinië ). Het is de bedoeling om in 2021 met grondeigenaren een aaneengesloten weidevogelgebied in de Zoetermeerse Meerpolder te maken.

Provinciale Recreatiegebieden (PRG), Recreatie om de Stad (RodS)
De provincie heeft het voornemen provinciale recreatiegebieden te verkopen en in beheer over te dragen. Provinciale recreatiegebieden zijn gebieden die niet onder het beheer van een recreatieschap vallen, maar rechtstreeks in beheer en eigendom zijn van de provincie. Deze worden eerst aan de gemeente aangeboden en, als de gemeente niet geïnteresseerd is, via een biedingsprocedure (natuurverkoop) op de markt gezet. De totale overdracht is bijna afgerond. In 2020 is gewerkt aan de PRG Oosterduinsemeer. Deze zal in 2021 aan de gemeente worden overgedragen. Voor Vlietland is de erfpacht geregeld met het Recreatiecentrum Vlietland en is er een gerechtelijke uitspraak gedaan waardoor er duidelijkheid is over haar zeggenschap en eigendomspositie.
De provinciale eigendommen binnen de Recreatie in en om de Stad (RodS)-gebieden zijn, conform de bestuurlijke afspraken, aan de gebiedspartijen in eigendom overgedragen. Alleen het gebied Develbos wacht nog op juridische overdracht in verband met een bestemmingsplanwijziging.
Voor de overige gronden die nog binnen de RodS-begrenzing vallen (onder meer Bos van Rhoon, Louisa en Cannemanspolder) zullen voorstellen gedaan worden hoe, op welke termijn en onder welke condities deze zijn te verkopen of over te dragen. Het (tijdelijk) beheer is in opdracht van de provincie door Staatsbosbeheer verricht.
 
Project Mainport Rotterdam/Buijtenland van Rhoon
Naast de realisatie van de Tweede Maasvlakte heeft het Project Mainport Rotterdam (PMR) de doelstelling om het leefklimaat rond Rotterdam te versterken door de realisatie van 750 ha groene recreatie- en natuurgebieden. In dat kader is de provincie verantwoordelijk voor het project Buijtenland van Rhoon, als onderdeel van het PMR, dat in zijn geheel een rijksopgave is. Het project Buijtenland van Rhoon beslaat in totaal een oppervlakte circa 600 ha. Conform besluitvorming van GS en PS eind 2016 is ingezet op de oprichting van een gebiedscoöperatie en vertaling van de doelstellingen voor het gebied in een streefbeeld. In 2018 is het streefbeeld opgeleverd en is ook de Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon opgericht, met daarin agrarische ondernemers en natuur- en recreatiepartijen. In november 2018 heeft de provincie met de gebiedscoöperatie een samenwerkingsovereenkomst gesloten over de realisatie van het streefbeeld met een looptijd van 12 jaar. De provincie faciliteert dit proces en stelt onder meer financiële middelen (waaronder gronden) ter beschikking op basis van de jaar- en meerjarenplannen van de gebiedscoöperatie. De gebiedscoöperatie is aan zet om het streefbeeld voor 2027 te realiseren. Eén van de belangrijkste zaken voor de gebiedscoöperatie in 2021 is om samen met de gemeente Albrandswaard en de provincie op zo kort mogelijke termijn een bestemmingsplan te maken dat de realisatie van het streefbeeld mogelijk maakt. Nagenoeg alle (agrarische) ondernemers in het plangebied verkennen intussen de mogelijkheid om het bedrijf elders voort te zetten. Daarover vinden onderhandelingen met de provincie over aankoop en sloop van oude bebouwing plaats op basis van volledige schadeloosstelling. Datzelfde geldt voor diverse grondeigenaren/beleggers en de gebruikers hiervan. In 2020 heeft dit geleid tot vier juridische leveringen (aktepasseringen), drie feitelijke leveringen (na beëindiging voortgezet gebruik) van eerder aangekochte gronden en pachtontbinding. Daarmee komt extra grond ter beschikking voor de realisatie van het streefbeeld na 2020. In 2020 heeft de provincie circa 86 ha ter beschikking gesteld aan de gebiedscoöperatie om het streefbeeld te realiseren. In totaal is in 2020 circa € 2,3 mln uitgegeven aan grondtransacties.

Bij groenprojecten wordt de (financiële) planning en voortgang gerapporteerd via het Programma Zuid-Hollands Groen (PZG) en maakt deel uit van de ambities Versterken Natuur en Gezond en Veilig Zuid-Holland.

De provincie Zuid-Holland voert voor een aantal projecten een onteigeningsprocedure. Onderstaand overzicht geeft de stand van zaken per 31 december 2020.