Wat hebben we daarvoor gedaan?

Voor een uitgebreidere beschrijving van de onderliggende activiteiten verwijzen wij naar het Programma Zuid-Hollandse Economie (PZE).

Innovatie zorgt ervoor dat er nieuwe duurzame en digitale oplossingen worden gevonden voor maatschappelijke opgaven. De inspanningen van de provincie zijn erop gericht de omgeving (of het ‘ecosysteem’) voor ondernemers waarbinnen zij innoveren en ondernemen te versterken. Zo komen er meer innovaties tot stand en ontstaat er een klimaat waarin bedrijven zich willen vestigen of verder ontwikkelen. Daarnaast is het van belang dat onze economie toekomstbestendig en weerbaar is, zodat grote gebeurtenissen zoals de coronacrisis in de toekomst kunnen worden opgevangen. We streven naar een robuust ecosysteem waarin bedrijven en clusters onderling optimaal kunnen (samen)werken. Door in te zetten op transities en innovatie zorgen wij ervoor dat Zuid-Holland klaar en weerbaar is voor de toekomst.

Om dit te bereiken zijn de volgende succesvolle subsidieregelingen in 2020 opnieuw opengesteld:

• MKB Innovatiestimulering Topsectoren (MIT) om regionale innovatie in de topsectoren te stimuleren (€ 15 mln);
• Campussen Zuid-Holland, voor kansrijke initiatieven binnen de campussen van de Technische Universiteit Delft, de Universiteit Leiden en de Space Campus Noordwijk (€ 1,5 mln);
• Regionale Netwerken voor innovatie in Zuid-Holland, om het organiserend vermogen van innovatieve economische clusters en hun onderlinge verbondenheid te versterken (€ 1,5 mln).

Daarnaast is bijgedragen aan de volgende onderwerpen:

• Fieldlabs: de start van het Innovatieprogramma in de Klimaat- en Energiesector (€ 1 mln) zoals dat voor nieuwe technologie in de maakindustrie SMITZH (Smart Manufacturing Industriële Toepassingen in Zuid-Holland; € 1,3 mln in 2020) al eerder is gestart.
• In het najaar 2020 is de meerjarenstrategie voor Space Campus Noordwijk (SCN) gereedgekomen. Beoogd is onder meer een modulair ‘basecamp’ met gedeelde horecafaciliteiten en bedrijfshuisvesting, om de Space Campus ontwikkeling te versnellen. De bijdrage van provincie wordt gedekt uit de aanwezige middelen van de ‘regiodeal’; in 2020 is € 0,4 mln besteed.
• Startup in Residence, waar in 2020 15 startups werden verbonden aan uitdagingen van de provincie, en andere activiteiten die het Innovatieteam uitvoert zoals stimuleren van innovatiegericht inkopen en adequaat communiceren over innovatie (onder meer via #InnovatiefZuidHolland). Ook werden in 2020 drie campussen mede geïnitieerd (PZH Campus, Campus@Sea Scheveningen, Leiden Law Park); in totaal € 0,5 mln.
• Start van de Biotech Campus bij het DSM-terrein in Delft (€ 0,7 mln).
• Versterking van het Life Science and Health cluster, dit jaar onder meer via voortzetting van het Holland US Bridge Programma (€ 0,3 mln), ondersteuning van de stichting RegMed XB (€ 0,1 mln) en steun voor innovatieprojecten in de coronacrisis (€ 0,1 mln).
• Ondersteuning van het mkb met de oprichting van mkb-werkplaatsen en HYPE-labs voor digitalisering (€ 0,2 mln), ook in aanloop naar verdere aandacht en ondersteuning in 2021.
• ACCEZ: de provincie participeert sinds 2018 in het samenwerkingsverband ACCEZ, met VNO-NCW West en de universiteiten in Zuid-Holland. ACCEZ versnelt de circulaire economie door kennisontwikkeling en kennisdeling. De omvang van het programma is € 8,5 mln waarvan € 5 mln van de provincie. De eerste onderzoeksresultaten leverden in 2020 concrete handelingsperspectieven op voor ondernemers en beleidsmakers in de Haagse Binckhorst, het Groene Hart en de tuinbouw. ACCEZ verlengde budgetneutraal twee onderzoeksprojecten om de impact in 2021 te vergroten.

Voor de cofinanciering van de Europese subsidies uit het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en Europese territoriale samenwerking (Interreg) zijn de laatste subsidies verstrekt in de aflopende EU periode 2014-2020. De provincie stelt eigen cofinancieringsmiddelen beschikbaar om extra sturing, gebruik en effect van deze EU-middelen te bereiken.

InnovationQuarter (IQ)
De opdracht van InnovationQuarter (IQ) is in 2020 door de coronacrisis uitdagender en relevanter geworden. In 2020 heeft IQ snel en doelgericht ingespeeld op veranderende economische omstandigheden. Een voorbeeld hiervan is dat op verzoek van het kabinet innovatieve bedrijven zijn geholpen met corona-overbruggingsleningen. Per eind 2020 zijn 160 leningen verstrekt, de faciliteit staat nog open tot 30 juni 2021. Daarnaast is IQ blijven bouwen aan programma’s, innovatieprojecten en business cases (Innoveren); door te investeren in vernieuwende bedrijven (Investeren), door de mkb’ers te blijven ondersteunen in hun internationale ambities en door ook in deze tijd buitenlandse bedrijven naar onze regio te trekken (Internationaliseren).

Dit heeft in 2020 geleid tot een additioneel geïnvesteerd privaat vermogen van naar schatting € 400 mln en de creatie van 1.268 hoogwaardige arbeidsplaatsen in de regio. De doelstellingen uit het Jaarplan 2020 waren respectievelijk € 145 mln en minimaal 600 hoogwaardige arbeidsplaatsen. Dit is exclusief de corona-overbrugging investeringsportefeuille.

De kracht van het greenportsnetwerk is opnieuw gebleken uit de effectieve samenwerking van netwerkorganisaties tijdens de coronacrisis. Het netwerk was in staat om in korte tijd een crisisorganisatie op te richten waaruit maatregelen zijn voortgekomen om de schade voor de sector zo veel mogelijk te beperken. Gedeputeerde Bom-Lemstra heeft als voorzitter van Greenports Nederland zitting in de regiegroep van de crisisorganisatie.
Tuinbouworganisaties pakken samen de collectieve knelpunten aan op het gebied van arbeid, financiën en logistiek. Greenports Nederland coördineert en faciliteert de gezamenlijke aanpak. Dit heeft geresulteerd in een landelijk noodfonds voor de sierteelt en voor de voedingstuinbouw die aan de horeca levert. Ook zijn de criteria voor coronamaatregelen als Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) en de garantstelling voor kredietverzekeringen specifiek aangepast voor de tuinbouwsector. De crisisorganisatie laat ook een scenarioanalyse voor de lange termijn uitvoeren. Het doel is ondernemers in de tuinbouw te ondersteunen bij hun keuzes voor de toekomst. Daarnaast is vanzelfsprekend samen met de partners verder gewerkt aan de doelen van de Nationale Tuinbouwagenda 2019-2030. In november 2020 hebben GS de details gedeeld met PS.

Verder zijn de volgende projecten uitgevoerd:

• Het ‘Innovatiepact Greenports West-Holland’ heeft geleid tot succesvolle uitvoering van innovatieprojecten voor digitalisering, circulariteit en de human capital agenda. In de handelsbevordering met China is in 2020 de strategie verder uitgewerkt. Alle fysieke missies zijn vervangen door digitale activiteiten. Zo hebben de CdK en gedeputeerden online videopresentaties gegeven (onder meer in de Hebei-week, november 2020) en is de jaarlijkse China Business Week digitaal georganiseerd.
• Op het gebied van ruimtelijke modernisering is het convenant Broekpolder ondertekend. Daarmee is de coöperatie opgericht. Alle grondeigenaren zijn in het gebied verenigd en gecommitteerd. Er wordt gewerkt aan een toekomstbestendig glastuinbouwgebied waar het goed werken, wonen en recreëren is.
• Er is verder geïnvesteerd in de duurzame gebiedsontwikkeling Greenport Aalsmeer, gericht op toekomstbestendigheid van glastuinbouwgebieden.
• In 2020 is het Werkboek Oostland afgerond en er is een start gemaakt met de plannen van aanpak bij de kansen die zijn benoemd. Op grond van de werkboeken Oostland en Westland is gestart met de inventarisatie, actualisatie en analyse van de data voor de glastuinbouw in de cluster Greenport West-Holland. Daarnaast is gestart met de actualisatie van het onderzoek naar agrologistieke bedrijventerreinen.
• Op gebied van agrologistiek zijn er belangrijke ontwikkelingen geweest bij bevordering van vervoer per spoor en over water. Onder andere waar het vervoer naar Duitsland en het vervoer tussen Maasvlakte en Eemhaven betreft. Er is ook verder gewerkt aan de corridors Oost en Zuidoost en het versknooppunt Rotterdam en omstreken.
• In 2020 is in de gebiedsontwikkeling Dutch Fresh Port gewerkt aan de integrale ontwikkeling van het gebied met inachtneming van woningbouw in Barendrecht (Stationstuinen). Er zijn ‘bouwstenen’ opgesteld en uitgewerkt, waarbij bereikbaarheid en bestuurbaarheid om de meeste aandacht hebben gevraagd.
• In 2020 vond de afronding van het Energieakkoord West-Holland 2017-2020 en de ondertekening van het Energieakkoord West-Holland 2021-2025 plaats. De gebiedsvisies voor klimaatneutrale Greenports Duin- en Bollenstreek, Boskoop en Aalsmeer zijn vastgesteld.

Het Haven Industrieel Complex (HIC) in Rotterdam is van groot belang voor de regionale en nationale werkgelegenheid en vormt een onmisbare schakel in de transitie naar een nieuwe, duurzame economie. Een goed vestigingsklimaat is een belangrijke randvoorwaarde voor deze transitie.

In 2020 heeft de provincie het volgende concreet bijgedragen aan de transitie van het HIC:

• De bijdrage aan de verduurzaming van het energie- en grondstoffensysteem in de industrie (in het HIC) vindt u terug bij de verantwoording van Ambitie 3, Schone energie voor iedereen.
• De bijdrage van de provincie aan een betere en schonere mobiliteit (binnen het HIC) leest u bij de verantwoording van Ambitie 2, Bereikbaar Zuid-Holland.
• In 2020 is samen met regionale overheden en bedrijfsleven gewerkt aan een regionale agenda Maritiem. Deze draagt bij aan een meer gecoördineerde inzet voor het maritieme cluster.
• ‘Transitie Rotterdamse haven is door het Rijk benoemd als één van de acht voorlopige NOVI-gebieden. In 2020 is (in onderlinge samenspraak tussen Rijk, gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam en de provincie Zuid-Holland) het plan van aanpak opgesteld. Hierin zijn drie projecten opgenomen: stikstof, geluid en energietransitie.
• Relatie mainport – greenport: samen met het Havenbedrijf is er voor gezorgd dat het ‘versknooppunt Rotterdam en greenports’ nader wordt uitgewerkt. Hierbij wordt samengewerkt met het bedrijfsleven om multimodale knooppunten op te zetten.
• Via de subsidieregeling Regionale Netwerken voor Innovatie Zuid-Holland (RNIZ) draagt de provincie bij aan samenwerking en netwerkvorming in het HIC.
• De volgende netwerken hebben in 2020 middelen ontvangen: Deltalinqs, Smart Port, Clean Tech Delta en Maritime Delta (conform beschikking in 2019) en iTanks, PortXL en SMASH (smart shipping forum), conform beschikking 2020.

Diverse bedrijven in het HIC hebben, om de uitvoering van innovatieve projecten te ondersteunen, gebruik gemaakt van de MIT-regeling (betreft de sectoren energie, water en chemie).

In opdracht van de taskforce Digitale Economie van de Economic Board Zuid-Holland (EBZ) is een plan van aanpak voor de regio opgesteld om gemeenten te ondersteunen met connectiviteit.
In 2020 is de provincie een samenwerkingsverband voor Artificiële Intelligentie (AI) in Zuid-Holland gestart en heeft zij de AI Hub Zuid-Holland opgericht. De provincie heeft onderzoek laten doen naar de impact van AI op het mkb in Zuid-Holland.
Om risico’s aan te pakken heeft de provincie Zuid-Holland in 2020 in samenwerking met partners een analyse en een plan van aanpak voor verbetering van de cybersecurity in Zuid-Holland opgeleverd.
Vanuit het programma Digitale Economie zijn we betrokken bij het Smart City Living Lab Scheveningen (LLS) dat in 2020 officieel is geopend.
Het DoIoT fieldlab heeft een financiële bijdrage ontvangen van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en is gestart met de aanleg van de benodigde technische infrastructuur om te gaan testen met 5G. Een van de resultaten is een mobiele 5G-testopstelling die ook bij andere fieldlabs en partners kan worden ingezet. In 2020 is het fieldlab officieel geopend.
Om de samenwerking in de regio te versterken is bij het plan van aanpak voor de regio uitgangspunt dat kleinere gemeenten zoveel mogelijk gebruik maken van de kennis en capaciteit die bij de grotere gemeenten op het gebied van digitalisering beschikbaar is.

In februari is de strategie ‘Circulair Zuid-Holland: samen versnellen’ vastgesteld. Op basis hiervan zijn diverse vernieuwersnetwerken, bestaande uit bedrijven, kennisinstellingen en overheden gestart voor onder meer biobased bouwen, natuurlijke reststromen en zonnepanelen. Dit is ondersteund met projecten, zoals een ‘challenge’ voor de verwaarding van bermmaaisel (als Startup in Residence) en de ontwikkeling van een circulaire tool voor de SMART industrie.
Kennis speelt een belangrijke rol in de circulaire transitie. Kennisnotities zijn ontwikkeld over zonne-energie, biobased bouwen, wind, microplastics en SMART industrie. Ook heeft de provincie webinars georganiseerd om ervaringen uit te wisselen. Zoals die van de winnaars van onze P>Pact challenge voor innovaties en oplossingen in de circulaire kunststofketen, of voor de leerkring voor gemeenten over zonne-energie. Er was in 2020 ook een lezingencyclus biobased bouwen. Om het mkb een stap verder te helpen zijn Circo-tracks uitgevoerd. Circo is een meerdaags programma voor ondernemers om hun mogelijkheden voor circulaire bedrijfsmodellen te ontdekken. Deze zijn uitgevoerd voor bouw & kunststof, natuurvezels en voor de maritiem- en installatiebranche. 
Tot slot is in de provinciale organisatie circulair verder onderdeel gemaakt van de normale bedrijfsvoering: door de uitwerking van een circulaire module in het omgevingsbeleid, door gericht te adviseren bij inkooptrajecten, door te zorgen dat de oude zonnepanelen op het dak van gebouw C circulair werden verwerkt en door een challenge uit te zetten voor circulaire verwerking van bouwmaterialen tijdens de renovatie van gebouw C.

Om de beleidsprestatie te realiseren zijn de volgende succesvolle subsidieregelingen in 2020 opengesteld:

• Planvorming Bedrijventerreinen (€ 0,5 mln). Er zijn 51 aanvragen ingediend;
• Energie op Bedrijventerreinen (€ 0,75 mln). Er zijn 8 aanvragen ingediend;
• Planvorming Detailhandel (€ 0,5 mln). Er zijn 42 aanvragen ingediend.

Alle budgetten zijn (bijna) volledig uitgeput en in het geval van Energie op Bedrijventerreinen zelfs overtekend.

In 2020 zijn voor de Uitvoeringsregeling herstructurering van bedrijventerreinen twee subsidieprojecten van in totaal 60 hectare vastgesteld. Als gevolg van de coronacrisis is de uitvoering van projecten in 2020 wat vertraagd, waardoor er minder projecten zijn vastgesteld dan verwacht.

We hebben de aanbestedingsprocedure afgerond om in 2021 een Behoefteraming Bedrijventerreinen uit te voeren. Daarnaast zijn we gestart met het opstellen van vier woon-werkakkoorden (Rotterdam: Feijenoord-City, Leiden: Werninkterrein, vier Haaglanden gemeenten: Den Haag, Delft, Leidschendam-Voorburg en Rijswijk en Schiedam: Nieuw-Mathenesse) om afspraken te maken over een goede balans tussen wonen en werken in genoemde gebieden.
Ook hebben we het landelijke convenant Verduurzaming Bedrijventerreinen ondertekend en ondersteunen we regionale energieloketten voor bedrijven.

Om de kantorenmarkt goed te kunnen volgen, hebben we een Monitor Kantoren 2020 op laten stellen en langjarige afspraken gemaakt voor permanente monitoring.

Om bij te dragen aan goede en vitale centra hebben we uitvoering gegeven aan het ruimtelijk detailhandelsbeleid. Het meest in het oog springende voorbeeld is de Raad van State uitspraak in 2020 in het dossier ‘Decathlon’. Daarnaast hebben we eraan bijgedragen overtollige plancapaciteit en leegstand terug te dringen, door onder meer transformatie en herbestemming. We hebben gemeenten en winkeliers via de inzet van provinciale ‘ambassadeurs’ ondersteund bij visieontwikkeling, onderzoek, professionalisering en samenwerking, met onder meer een platform voor centrummanagers. Op het gebied van kennisdeling is een masterclass ‘Hoe transformeer je succesvol winkelgebieden’ georganiseerd en zijn voorbereidingen getroffen om in 2021 weer een koopstromenonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek is nodig om de juiste balans tussen vraag en aanbod van winkels te kunnen bepalen.

Bij de coronapandemie hebben we ondernemers in Zuid-Holland extra ondersteund. Zo hebben we voor bedrijventerreinen en winkelgebieden ambassadeurs aangesteld die in kaart hebben gebracht tegen welke problemen ondernemers aanlopen. Zij hebben ook concrete ondersteuning geboden en geholpen bij de verhoging van de organisatiegraad op bedrijventerreinen en in winkelgebieden. Daarnaast hebben we een tijdelijke subsidieregeling opengesteld om aflopende BIZzen (Bedrijfsinvesteringszones) financieel te ondersteunen om samenwerkingsafspraken en -activiteiten te kunnen blijven uitvoeren, omdat de formele verlenging van de samenwerking vertraging opliep door corona.

Afgesproken resultaten gedurende deze coalitieperiode zijn een regionale arbeidsmarkt die beter ondersteund wordt door de juiste (her)scholingsprogramma’s op het juiste moment, en een beroepsbevolking die een aantrekkelijk vestigingsklimaat positief ondersteunt. Om de genoemde resultaten te bereiken:

• is de meerjarige subsidieregeling ad € 5 mln voor het Human Capitalprogramma opengesteld;
• is een klein, deskundig programmateam aangesteld, dat gedetacheerd werkt vanuit Innovation Quarter en dat een eigen werkbudget heeft;
• is de bestuurlijke aansturingsstructuur via een taskforce van de Economic Board Zuid-Holland verder uitgebouwd en versterkt;
• is een communicatiestrategie naar de betrokken (potentiële) partners van het Human Capital akkoord ontwikkeld, waarmee partijen betrokken, gecommitteerd en geïnformeerd blijven;
• is samengewerkt met andere provincies en de ministeries EZK (Economische Zaken en Klimaat) en SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) om de herstelagenda’s van Rijk en IPO verder vorm en inhoud te geven;
• is de aanzet gegeven tot een lerend netwerk van arbeidsmarktregio’s in Zuid-Holland.

Verbinding door erfgoedlijnen van historische steden, dorpen en landschappen
In de afgelopen jaren heeft de provincie via een geïntegreerde en netwerkende aanpak de zeven erfgoedlijnen beleefbaar gemaakt. Het gaat om de Limes, de Landgoederenzone, de Atlantikwall, de Waterdriehoek, Goeree-Overflakkee, Trekvaarten en de Oude Hollandse Waterlinie. In lijn met het omgevingsbeleid van de provincie is het volgende gerealiseerd:

• De erfgoedtafels hebben ook in 2020 geadviseerd over de projecten uit het maatregelenpakket erfgoedlijnen 2021. De afwegingskaders en streefbeelden van de erfgoedtafels zijn hiervoor de leidraad;
• In 2020 hebben wij de aanpak voor de doorontwikkeling van erfgoedlijnen vastgesteld, waarbij de integrale aanpak van erfgoedlijnen wordt versterkt;
• Er zijn concrete stappen gezet in de verbreding van erfgoedlijn Goeree-Overflakkee naar de eilanden Hoeksche Waard en Voorne-Putten;
• Op verzoek van Provinciale Staten is gestart met een onderzoek naar de inclusiviteit van de verhalen van de erfgoedlijnen;
• Tot slot is de derde monitor erfgoedlijnen uitgevoerd over de periode 2017-2019.

Een aantal projecten kon niet doorgaan door de coronamaatregelen, maar er zijn in 2020 weer veel projecten concreet geworden of afgerond. Zo:

• is de restauratie en herbestemming van landhuis Ockenburgh in Den Haag afgerond,
• zijn Fort Wierickerschans in Bodegraven en de Trambrug in Schipluiden gerestaureerd,
• is Fase 1 van Leefwerf De Biesbosch in Dordrecht afgerond,
• is de Atlantwikwall beleefbaar gemaakt met de experience ‘Bommen op de stad’ van Stichting Atlantikwallmuseum Scheveningen,
• is gewerkt aan de restauratie van de Zwammerdamschepen in Archeon,
• is de geschiedenis van de havenkanalen op Goeree-Overflakkee beleefbaar gemaakt door onder meer de spuisluizen in Middelharnis zichtbaar te maken.
  

Restauratie van rijksmonumenten en herbestemming

• Door de regionale rijksmonumenten te restaureren en leegstand ervan tegen te gaan, wil de provincie de objecten behouden voor de toekomst. In 2020 werd € 1,6 mln beschikbaar gesteld voor de bijbehorende subsidieregeling. Er zijn 8 subsidies verleend voor de restauratie van rijksmonumenten en 5 subsidies voor herbestemming. Voor restauratie moesten 23 aanvragen worden geweigerd omdat het subsidieplafond was bereikt.
• Met de subsidieregeling werd ook het vakmanschap in de restauratiemarkt bevorderd met leerlingwerkplaatsen. Dit gebeurde ook via een kleine jaarlijkse begrotingssubsidie aan de Stichting Restauraties Opleidingsprojecten (ROP) Zuidwest.
• In 2020 zijn opnieuw veel restauraties afgerond zoals de restauratie en herbestemming van boerderij Mariënhof in Westmaas, van de Havenkerk in Schiedam en van Het Ketelhuis te Delft.
• De € 3 mln die in 2018 was gereserveerd voor grote restauratie- en herbestemmingsopgaven is in 2020 bestemd voor acht opgaven in Zuid-Holland die niet in aanmerking komen voor reguliere subsidie bij provincie of Rijk. De restauratie en herbestemming van de pastorie aan de Steenschuur 17 in Leiden is afgerond. Voor andere projecten, zoals de restauratie van het interieur Huys ten Donck of de restauratie van Fort Buitensluis, is subsidie verleend in 2020. De uitvoering ervan gebeurt grotendeels in 2021. De start van de restauratie van landgoed De Tempel is vertraagd; uitvoering is voorzien in 2021.
• De provincie financierde in 2020 acht adviezen op maat voor herbestemming, voor onder andere Klein Hitland, Watertoren Schuwacht en de Steigerkerk in Rotterdam. Het gaat daarbij om benodigd onderzoek of voorontwerp voorafgaand aan de uitvoering.
• In de loop van 2020 is de inzet van de ‘aanjagers herbestemming monumenten’ verlengd tot 31 december 2020. Het team van aanjagers is sinds medio 2018 actief en gericht op versnelling van de herbestemmingsopgave binnen agrarisch, religieus en industrieel erfgoed. Vanaf januari 2021 treedt een aanjager herbestemming erfgoed in dienst van de provincie.

Verduurzaming en energietransitie van monumenten

• Erfgoedhuis Zuid-Holland faciliteert samen met de Monumentenwacht Zuid-Holland een energieloket om particuliere eigenaren te ondersteunen hun panden toekomstbestendig te maken. Vanuit de ambitie Energie is bijgedragen aan de opleiding van monumentenwachters en aan de ontwikkeling van een erfgoedmodule binnen het nieuwe softwareprogramma voor de branche (Condor).
• Daarnaast hebben wij op onze eigen website informatie opgenomen die eigenaren op weg helpt om hun monument te verduurzamen. Er zijn ook relaties gelegd tussen erfgoed en energie voor de nieuwe ontzorgingsregeling voor verduurzaming van maatschappelijk vastgoed en toevoeging van een erfgoedmodule aan de Warmte Transitie Atlas.
• Er is bijgedragen aan duurzaamheidsmaatregelen bij herbestemming van vijf rijksmonumenten, waaronder de kerkzaal van de Protestantse kerk te Kaag, molen en motorhuis De Lelie te Puttershoek en het Oude Raadhuis in Oud Beijerland.

Religieus erfgoed
In 2020 zijn Provinciale Staten geïnformeerd over onze inzet op religieus erfgoed met de GS-brief Aanpak Religieus erfgoed. Conform deze brief:

• hebben wij in 2020 laagdrempelige hulp geboden bij het behoud en de herbestemming van kerkgebouwen door de aanjager herbestemming religieus erfgoed en Erfgoedhuis Zuid-Holland,
• hebben wij gemeenten gewezen op de financieringsmogelijkheid die het Rijk biedt voor kerkenvisies,
• zijn wij samen met de gemeente Rotterdam een pilot gestart om de duurzaamheid van kerkgebouwen te verbeteren.

Bescherming van Zuid-Hollandse landschappen door onder andere cofinanciering van Erfgoed Deals
In het kader van de landelijke Erfgoed Deals, waarbij aandacht voor erfgoed en cultuur wordt geïntegreerd in ruimtelijke opgaven, is € 25.000 ingezet voor het project Klimaatbestendige aanpak kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen. Beoogd resultaat is de ontwikkeling van een groenblauwe erfgoedmonitor met 50 meetpunten in Zuid-Holland.

Behoud van molens als bakens in het landschap

• Voor (regulier) onderhoud en draaipremies van molens waren ook in 2020 de structurele subsidies beschikbaar.
• Sinds 2017 biedt de provincie daarnaast een subsidieregeling voor groot onderhoud aan. Hierdoor kunnen kostbaarder en omvangrijkere restauraties worden voorkomen. Met ingang van 2020 is voor vier jaar het subsidiepercentage omhoog gebracht naar 60% en het budget verdubbeld tot € 0,5 mln. Van de achttien binnengekomen aanvragen konden er elf volledig en één gedeeltelijk worden beschikt.
• In 2020 is in het kader van de omgevingsvisie het beleid voor molenbiotopen aangepast. Via de aanwijzing van bijzondere molenbiotopen en bijbehorende molenrapporten wil de provincie maatwerk leveren in die situaties waar tot nu toe een ontheffing van de omgevingsverordening uitkomst moest bieden. Het voorstel wordt in 2021 ter vaststelling voorgelegd aan PS.

Digitalisering van cultureel erfgoed

• Via het programma 'Digitalisering cultureel erfgoed Zuid-Holland' zijn erfgoedinstellingen ondersteund bij digitalisering van hun collectie.
• Negen instellingen hebben een financiële bijdrage ontvangen uit het Themafonds Digitalisering Erfgoedcollecties Zuid-Holland voor onder meer de aanschaf van hard- en software.
• Het Steunpunt, ondergebracht bij Erfgoedhuis Zuid-Holland, organiseerde onder meer acht digitale cursussen en een studiedag over het zogeheten Spoorboekje over digitalisering, ontwikkelde twee korte handleidingen en bood maatwerkgesprekken aan om de kennis over digitalisering te vergroten.
• De provincie heeft de Canon van Zuid-Holland, onderdeel van de Canon van Nederland, verder ontwikkeld. Op dit digitale platform delen 24 instellingen hun Zuid-Hollandse geschiedenis.

Ondersteuning door Erfgoedhuis Zuid-Holland
Het Erfgoedhuis Zuid-Holland is een belangrijke maatschappelijke partner van de provincie. Het Erfgoedhuis Zuid-Holland ontvangt jaarlijks een boekjaarsubsidie en heeft hiervoor:

• de provincie in de volle breedte ondersteund bij de uitvoering van het cultuurbeleid;

• in overleg met de provincie een ontwikkelplan opgesteld. Aan de uitvoering van dit plan is in 2020 gewerkt. Aspecten die daarbij de aandacht hebben, zijn de aansluiting tussen beleid en uitvoering, de versterking van de interne organisatie van het Erfgoedhuis en de uitbreiding van het netwerk;
• bijgedragen aan het ontwerp van de subsidieregeling noodsteun voor de culturele sector. In verband met de coronapandemie heeft het Erfgoedhuis haar diensten deels online aangeboden. Een goed voorbeeld hiervan is de online erfgoeddag.

Daarnaast heeft het Erfgoedhuis GS mede-geadviseerd bij de aanvraag van het Stedelijke Museum Schiedam voor een jaarlijkse rijkssubsidie van € 0,25 mln bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (2021-2024).

Toerisme

• Toerisme is binnen de provincie in 2020 een volwaardige opgave geworden. Op basis van het coalitieakkoord hebben Provinciale Staten de beleidskaders vastgesteld en is de subsidieregeling toerisme geopend. Die regeling is inmiddels vele malen overtekend en heeft talrijke goede voorstellen opgeleverd.
• Toerisme heeft ook een plek gekregen in het omgevingsprogramma en de provincie is in 2020 actief in de landelijke data-alliantie toerisme en in de samenwerking op het gebied van toeristisch onderzoek- en databeheer.

• De coronapandemie heeft een grote impact op de toeristische sector. Ook dat merkt de provincie: het is afgelopen jaar lastig geweest om af te stemmen met gemeenten, ondernemers en marketingorganisaties omdat de coronacrisis – en alle maatregelen die daarmee samenhangen – hun volle aandacht heeft gevraagd. De provincie heeft via een digitaliseringspilot kleinschalige toeristische ondernemers de gelegenheid gegeven om zich beter op het internet te presenteren en vindbaar te zijn. Vergelijkbare initiatieven zullen bij het herstel weer nodig zijn, omdat herstel van de toeristische sector vooral lijkt af te hangen van de ontwikkelingen aan de aanbodkant, en niet zozeer van de vraagkant.
• De coronacrisis verklaart ook waarom er in 2020 minder is uitgegeven dan oorspronkelijk was begroot: de uitwerking van het toerismebeleid en de opzet van de subsidieregeling besloegen het hele jaar, zodat de subsidieregeling pas in 2021 ten laste van de begroting komt. Hierover is in de Najaarsnota 2020 al bericht. Ook de provinciale inzet op de data-alliantie en de provinciale samenwerking is daardoor lager uitgevallen.

Wel is in 2020 een eenmalige bijdrage geleverd aan het ‘Smalspoor Valkenburg’, waarover Provinciale Staten in de zomerperiode per brief is geïnformeerd.

Nieuw depot
De volgende zaken zijn in 2020 gerealiseerd:

• Voorbereiding van ontwerp en realisatie van een nieuw provinciaal archeologisch depot in combinatie met het plan voor een Nationaal Romeins Schepenmuseum (NRSM) en Limes visitorhub bij Park Archeon in Alphen aan den Rijn.
• Oriëntatie op realisatie van een nieuw depot als zelfstandig gebouw op dezelfde plek in Alphen aan den Rijn en, al dan niet zelfstandig, op alternatieve locaties elders.

Nationale Limes Samenwerking (NLS)
Het jaar 2020 stond in het teken van:

• De voorbereiding en ontvangst van de International Council on Monuments and Sites (ICOMOS), die de voordracht voor nominatie van de Neder-Germaanse Limes tot werelderfgoed beoordeelt.
• De beantwoording van de vragen naar aanleiding van het bezoek van ICOMOS.
• De voorbereiding van interne besluitvorming over de Centrumregeling Limessamenwerking UNESCO Werelderfgoed (begin 2021). Met deze regeling krijgt de bestaande samenwerking met de provincies Utrecht en Gelderland een steviger juridische basis. Dat is onder andere nodig bij de voordracht voor nominatie van de Neder-Germaanse Limes tot werelderfgoed.

Publieksbereik archeologie
In 2020 is voor € 0,2 mln subsidie verstrekt aan zeventien projecten. Doel is om een breed publiek kennis te laten maken met archeologie, zodat hiervoor meer draagvlak ontstaat onder de inwoners van Zuid-Holland.
In de subsidievoorwaarden is meer nadruk gelegd op actieve deelname van publiek en is de uitvoeringstermijn verlengd van 1 naar 2 jaar.
De subsidieregeling is verlengd tot 31 december 2023.

Ontstaan van Holland

• Er is een start gemaakt met de nieuwe netwerktafel ‘Ontstaan van Holland’.
• Op 18 september 2020 maakten 25 deelnemers van publieke en private organisaties op buitenplaats Ockenburgh in Den Haag kennis met het idee van een netwerktafel.
• Doel is om de tafel te laten uitgroeien tot een hecht samenwerkingsverband, gericht op uitvoering van publieksactiviteiten en projecten over het ontstaan van het graafschap Holland (900-1300).

Cultuurparticipatie

• In 2020 hebben de instellingen die de basisvoorziening cultuurparticipatie vormen, te weten Kunstgebouw, Jeugdtheaterhuis Zuid-Holland, Popunie en Stichting Educatieve Orkestprojecten (SEOP) gemeenten en onderwijs ondersteund op het gebied van cultuureducatie en -participatie. Door de coronamaatregelen was 2020 voor de culturele instellingen een zwaar jaar; programma’s en activiteiten moesten worden uitgesteld of konden niet doorgaan. De subsidie van de provincie is in 2020 geïndexeerd en er zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor de versterking van de organisatie en uitbreiding van taken en werkveld, onder meer door amendement A668 (Versterken Erfgoedhuis en Basisvoorziening Cultuur).
• Het Kunstgebouw is penvoerder van het landelijk programma ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’ voor steeds meer gemeenten; in de periode 2021-2024 zijn dit er 32, in de vorige periode ging het om 18 gemeenten. Nieuw is de aandacht hierin voor het voortgezet onderwijs. Daarnaast ondersteunt het Kunstgebouw gemeenten en instellingen bij aanvragen binnen het landelijk programma cultuurparticipatie. Hierin staat de relatie tussen cultuur en het sociaal domein centraal.
• Er is een afsprakenkader opgesteld waarin de samenwerking en de ambities van de kunstinstellingen en Erfgoedhuis zijn opgenomen. Bij het Rijk is de schade verhaald die door de coronapandemie is ontstaan en deze zal aan de kunstinstellingen worden uitgekeerd.
• Het Jeugdtheaterhuis is met de extra middelen een pilot in de Krimpenerwaard gestart om een infrastructuur voor jeugdtheater van de grond te krijgen.
• De Popunie is gestart met de uitbreiding van Kunstbende (talentontwikkeling) naar onze provincie.
• SEOP heeft het project Gershwin (kinderen laten kennismaken met een groot symfonie-orkest) door de coronamaatregelen moeten uitstellen naar 2021 en ook het bevrijdingsfestival heeft door de coronamaatregelen niet kunnen plaatsvinden.
• De culturele sector is via de subsidieregeling ‘noodsteun culturele sector Zuid-Holland 2020’ met € 3 mln ondersteund. 42 gemeenten hebben hier in de eerste tranche gebruik van gemaakt, van deze gemeenten hebben nog eens zeven via de tweede tranche subsidie ontvangen.

Ondersteunen bibliotheken
De provincie Zuid-Holland ondersteunt de openbare bibliotheken en het bibliothekennetwerk in Zuid-Holland via een subsidie aan ondersteuningsinstelling Probiblio. De gesubsidieerde activiteiten van Probiblio passen binnen het Toetsingskader (2017):

• Probiblio heeft het transport verzorgd van fysieke werken tussen bibliotheekvestigingen in Zuid-Holland.
• Probiblio heeft openbare bibliotheken geholpen om vernieuwingen door te voeren die nodig zijn om de inwoners van Zuid-Holland zo goed mogelijk te bedienen en de taken uit te voeren die gemeenten vragen van hun bibliotheken.
• Door de coronapandemie heeft Probiblio een deel van haar diensten online aangeboden en openbare bibliotheken bijgestaan om de inwoners toch zo goed mogelijk te bedienen en te bereiken.
• De Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (2015) is geëvalueerd en het rapport is begin 2020 verschenen. De bevindingen worden meegenomen bij de actualisatie van het provinciaal Toetsingskader.