Wat hebben we daarvoor gedaan?

Het programma Beter Bestuur bestaat uit vier lijnen. De volgende acties zijn uitgevoerd.

Programmalijn Responsief en Verbonden

• De subsidieregeling Intergemeentelijke Samenwerking is uitgebreid zodat gemeenten ook subsidie kunnen aanvragen voor ontwikkeling van kernendemocratie of een participatievisie. Dit jaar hebben de Drechtsteden (voor hun coronamonitor Zuid-Holland Zuid), Voorne (voor het herindelingsontwerp) en Voorschoten (voor visie/strategie) subsidie ontvangen. Daarnaast hebben we de Waterweggemeenten (voor het onderzoeken van een alternatieve regiodeal) en de Zuid-Hollandse Delta (voor de regiodeal) financieel ondersteund.
• We hebben voor Zuid-Hollandse gemeenten en waterschappen een digitale Blik op Bestuur-bijeenkomst georganiseerd over online participatie.
• We hebben met de Regionale Energiestrategie (RES) regio’s een analyse van participatie per RES opgesteld en deze actief gedeeld met de betrokken gemeenten. Dit heeft een vervolg gekregen tijdens het CongRES op 18 november 2020.
• We zijn gestart met de Provinciedeal Digitale Democratie, waarin wij met acht gemeenten, een waterschap en het Rijk samenwerken om te leren hoe we (open source) software het beste kunnen inzetten bij online participatie. Het eerste provinciale project was ‘Slimmer Reizen’. Hierbij hebben 47 inwoners ideeën gedeeld en zijn er meer dan 200 stemmen op deze ideeën uitgebracht.

Programmalijn Effectief en Presterend

• Op 15 oktober 2020 hebben we met de Vereniging Zuid-Hollandse Gemeenten en de Vereniging Zuid-Hollandse Waterschappen het manifest ‘Samen aan de slag’ gepresenteerd. Hierin roepen we onze collega-overheden op om als één overheid samen de maatschappelijke problemen op te pakken.
• Brielle, Westvoorne en Hellevoetsluis zijn voornemens te fuseren tot één gemeente Voorne. Als eerste officiële stap in het proces hebben ze eind 2020 hun herindelingsontwerp vastgesteld. Als gevolg daarvan staan deze drie gemeenten vanaf dat moment onder preventief (verscherpt) financieel toezicht.
• We onderzoeken samen met regio’s of we de regionale samenwerking kunnen optimaliseren. Eerste stappen zijn gezet in de Duin- en Bollenstreek, Zuid-Holland Zuid en de Waterwegregio (Maassluis, Schiedam, Vlaardingen).

Programmalijn Lerend en Innoverend

• Op 15 november 2020 is de bestuurlijke bijeenkomst ‘Samen de coronacrisis uit – in gesprek over herstelbeleid’ georganiseerd met de Vereniging van Zuid-Hollandse Gemeenten en de Vereniging van Zuid-Hollandse Waterschappen. Circa 140 mensen namen deel, 793 mensen hebben het webinar later bekeken via YouTube.
• Vanuit het Startup in Residence-programma hebben we een app (‘Oog op Zuid-Holland’) laten ontwikkelen die het nieuws (openbare bronnen: lokale kranten, twitter, websites lokale politieke partijen en ‘Open Raadsinformatie’) op een innovatieve manier filtert en selecteert zodat we effectiever op de hoogte zijn van de ontwikkelingen in onze gemeenten.
• We hebben een besloten LinkedIn-pagina ingericht waarin secretarissen, griffiers en strategen van gemeenten, waterschappen en provincie informatie uitwisselen en leerervaringen delen.

Programmalijn Robuust en Integer

• Financieel toezicht was dit jaar ingewikkeld, omdat gemeenten met grote tekorten kampen die zij in hun Begroting 2021 moesten oplossen. Hierdoor zijn er veel meer overleggen nodig geweest dan normaal, zowel ambtelijk als bestuurlijk. We hebben meerdere digitale bijeenkomsten met wethouders financiën georganiseerd. We hebben begrotingsscans bij gemeenten uitgevoerd en een themacirculaire met goede voorbeelden uitgebracht. Verder hebben we twee lobbybrieven naar het Rijk gestuurd om aandacht te vragen voor de oplopende tekorten bij gemeenten. Meer informatie hierover staat in het Jaarverslag Financieel Toezicht.
• In 2020 stonden twee gemeenten onder preventief toezicht: Zwijndrecht (voorjaar 2020 opgeheven na vaststelling van hun herstelplan) en Vlaardingen. In 2021 zal Delft onder preventief toezicht staan.
• Berenschot doet voor ons onderzoek naar de vrije ruimte die gemeenten financieel en beleidsmatig hebben. In september hebben ze de QuickScan gemeentefinanciën uitgebracht. Voorjaar 2021 verwachten we het eindrapport.
• We hebben samen met gemeenten het interbestuurlijk toezicht geëvalueerd en gaan dit grondig anders aanpakken. Eerste stap is de internetpagina die we dit jaar hebben ontwikkeld waarop de informatie over gemeenten op elk moment beschikbaar is.
• Wij hebben actief aandacht gevraagd en gekregen – in onder meer IPO-verband – voor de noodzaak de constitutionele uitgangspunten voor de bestuurlijke inrichting nader uit te werken en te handhaven. Het voorbeeld van het wetsvoorstel van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS )om tot verplichte jeugdregiovorming over te gaan was aanleiding om te pleiten voor strakkere sturing door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninksrijksrelaties (BZK) en eventueel bindende advisering door de Raad van State of de instelling van een constitutioneel hof.

EU/IA
In 2020 is in samenwerking met het Interprovinciaal Overleg, de vier Randstadprovincies en het Huis van de Nederlandse Provincies in Brussel relevante EU-wetgeving beïnvloed. Er is ook gelobbyd op een aantal specifieke dossiers zoals industriebeleid, duurzame mobiliteit, Green Deal, waterstof en de nieuwe EU-begroting inclusief de nieuwe middelen voor het coronaherstelplan. Daarnaast is op specifieke dossiers samengewerkt met de kustprovincies, Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en diverse Europese netwerken.
Gezien de corona-pandemie is het aantal fysieke internationale contacten in 2020 zeer beperkt tot nihil geweest. De Chinese contacten zijn geheel online verlopen, inclusief een digitale missie in de zogenaamde Zuid-Holland/Hebei Week in november 2020.

IPO
Het Interprovinciaal Overleg (IPO) heeft in 2020 de gezamenlijke belangen van de provincies in ‘Den Haag’, richting het Rijk, en ‘Brussel’, richting de Europese Unie, behartigd. Voorbeelden van grote dossiers van het afgelopen jaar zijn de stikstofaanpak, het programma natuur, de Nationale Omgevingsvisie (NOVI), de Omgevingswet en de financiële posities van gemeenten. Concreet bestaat de lobby op het punt financiële posities van gemeenten onder andere uit het voeren van bestuurlijke overleggen met de minister van BZK en het aanschrijven van de minister van Financiën en diverse Kamerleden. Daarnaast hebben de gezamenlijke provincies naar aanleiding van de coronacrisis het Herstelplan Regionale Economie opgesteld. De Tweede Kamer heeft het kabinet opgeroepen om het herstelplan gezamenlijk uit te werken. Het IPO heeft in 2020 ook een platform aan de provincies geboden om innovatie en kennisuitwisseling te stimuleren.
Alle Zuid-Hollandse gedeputeerden hebben het afgelopen jaar deelgenomen aan de thematisch georganiseerde bestuurlijke adviescommissies. Gedeputeerde Vermeulen heeft zitting in het IPO-bestuur en heeft de rol van vice-voorzitter van het IPO vervuld.

WOB/BIBOB
De provinciale organisatie wil betrouwbaar, transparant, (democratisch) legitiem en integer handelen. Zo werkt de provincie aan tegengaan van ondermijning en uitvoering van de Wet BIBOB. De komende tijd werken we verder aan integratie van de Wet BIBOB in onze primaire werkprocessen.
In 2020 zijn 85 verzoeken op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB)  ingediend, waaronder een aantal complexe en/of politiek-bestuurlijk gevoelige zaken. Er zijn vijf bezwaarschriften ingediend en drie beroepen bij de Rechtbank, waarvan één beroep niet-ontvankelijk is verklaard. Er is éénmaal hoger beroep ingediend bij de Raad van State. Voor de uitvoering van de WOB werkt de provincie verder aan optimalisatie van de processen voor de behandeling van WOB-verzoeken.
De capaciteit voor de uitvoering van de Wet BIBOB en de behandeling van verzoeken in het kader van de WOB is versterkt, vanwege een toename in omvang en complexiteit van de BIBOB-onderzoeken en de WOB-verzoeken.

In 2020 zijn 69 BIBOB-onderzoeken uitgevoerd. Er is tweemaal een bezwaarprocedure gestart naar aanleiding van terugvordering van subsidies. Twee bedrijven hebben de subsidieaanvraag ingetrokken. Eén overheidsopdracht is alsnog niet verlengd. Door meer bekendheid te geven aan de voorkant dat een BIBOB-onderzoek kan worden uitgevoerd zit een preventieve werking.

Public Affairs
De provinciale lobby richting de Tweede Kamer heeft zich het afgelopen jaar allereerst gericht op een aantal concrete dossiers waar bestuurlijk lobbywerk op verricht is, zoals: stikstof, wonen, energie, mobiliteit en het sociaal domein. Verder heeft in toenemende mate regionale samenwerking (waaronder EBZ (Economic Board Zuid-Holland) en groeiagenda) de aandacht gekregen om ook in de lobby richting Tweede Kamer gezamenlijk op te trekken. Tot slot is de provinciale verkiezingsinzet opgesteld en naar de programmacommissies van de politieke partijen gestuurd.

Provinciale Staten
Provinciale Staten willen als hoogste bestuursorgaan in Zuid-Holland laagdrempelig en transparant de controlerende, volksvertegenwoordigende en kaderstellende rol uitvoeren. Zij agenderen zelf belangrijke provinciale thema’s en sturen het college van Gedeputeerde Staten op hoofdlijnen aan bij de ontwikkeling van nieuw beleid. Provinciale Staten controleren het door Gedeputeerde Staten gevoerde beleid.
Het jaar 2020 was voor Provinciale Staten het eerste volledige jaar in de Statenperiode 2019-2023. Aan het eind van 2020 bestonden Provinciale Staten uit twaalf fracties en twee groepen. De twee groepen zijn ontstaan na afsplitsingen uit de fractie van Forum voor Democratie (FvD).
In het vroege voorjaar van 2020 werden ook Provinciale Staten geconfronteerd met de maatregelen rondom het coronavirus. Fysieke vergaderingen, werkbezoeken, technische sessies en andere bijeenkomsten, die voorheen zo vanzelfsprekend waren, werden omgezet in digitale vergaderingen en activiteiten. Doordat de Tweede Kamer de tijdelijke wet ‘Digitale beraadslaging en besluitvorming’ met spoed had aangenomen, kon ook de besluitvorming door Provinciale Staten op digitale wijze plaatsvinden. In juli hebben de Staten éénmalig in de Ridderzaal fysiek vergaderd.
De Statengriffie ondersteunde Provinciale Staten in inhoudelijke, procedurele en facilitaire zin. Verder hebben de Statenfracties eigen ondersteuning in de vorm van fractiemedewerkers. Provinciale Staten maakten bij de uitoefening van de controlerende taak gebruik van de rapporten van de Randstedelijke Rekenkamer. In 2020 publiceerde de Rekenkamer voor de provincie Zuid-Holland twee onderzoeken: een onderzoek naar de provinciale besluitvorming en informatievoorziening over het Warmtebedrijf Rotterdam en een onderzoek in hoeverre de provincie Zuid-Holland de aanbevelingen heeft opgevolgd die de Rekenkamer 2 jaar geleden deed.

Omgevingswet
In het voorjaar heeft de minister van BZK besloten de datum van de inwerkingtreding van de Omgevingswet te verschuiven van 1 januari 2021 naar 1 januari 2022. De voorbereiding zowel intern als met de ketenpartners is voortgezet.

Omgevingswet

• Invoeringsplan Omgevingswet is vastgesteld, met rapportage per kwartaal aan PS.
• In de regionale samenwerkingsverbanden (de gebieden van omgevingsdiensten) is met ketenpartners zoals gemeenten, waterschappen en veiligheidsregio's samengewerkt aan de implementatie van de wet, inclusief digitalisering. De ketensamenwerking staat daarbij centraal.
• Samen met de andere Zuid-Hollandse overheden is een leer-/ontwikkeltraject volgens het principe van ‘train de trainer’ ontwikkeld. Daaraan hebben ruim 500 medewerkers deelgenomen. Door de coronamaatregelen zijn de trainingen tijdelijk gestopt en is er een digitale variant ontwikkeld. Er is gestart met de eerste uitvoering.
• Door vertraging bij het Rijk (en coronamaatregelen) is de digitalisering achtergebleven. Met name de publicatie van omgevingsbesluiten is vertraagd.

 Omgevingsbeleid

• De Omgevingsvisie is geactualiseerd. Het ontwerp is in de inspraakprocedure gebracht.
• Omgevingsprogramma: het eerste ontwerp is in de inspraakprocedure gebracht.
• Zuid-Hollandse Omgevingsverordening: ontwerp is in de inspraakprocedure gebracht.
• Actuele Lange Termijn Agenda Omgevingsbeleid is door de Staten vastgesteld. 
• Doorontwikkeling digitaal systeem NOVI.

Stikstof
In 2020 zijn wij, op basis van het plan van aanpak, begonnen om natuurdoelanalyses, bronnenanalyses en gebiedsprocessen uit te voeren. In de natuurdoelanalyses wordt het doelbereik gekwantificeerd, wordt bepaald welke (natuur) maatregelen hiervoor nodig zijn en met welke depositiewaarde het doelbereik haalbaar is. Voor de pilotgebieden Nieuwkoopse Plassen & De Haeck en voor Solleveld & Kapittelduinen zijn ook de eerste resultaten van de natuurdoelanalyses in 2020 gereed gekomen. Afronding vindt plaats begin 2021. Voor de overige stikstofgevoelige gebieden zijn de natuurdoelanalyses in 2020 gestart en worden in 2021 afgerond. We zijn ook begonnen de verzameling, inwinning, opslag, ontsluiting en analyse van data te verbeteren. Zo zijn we beter in staat om de Natura 2000-opgave uit te voeren op het detailniveau waar de huidige jurisprudentie om vraagt. Ook onderzoeken wij innovatieve manieren van dataverzameling, zoals remote sensing.

Voor een goede gebiedsaanpak is het noodzakelijk om inzicht te hebben in de herkomst van stikstof in de diverse Natura 2000-gebieden. In 2020 hebben wij daarom de beschikbare data benut en omgezet in kaarten, grafieken en overzichten. In september 2020 hebben wij een stikstofviewer online gezet, zodat partners van de provincie de beschikbare data ook kunnen raadplegen. Voor de gebiedsgerichte aanpak is het relevant om te weten in hoeverre de maatregelen van het Rijk de knelpunten voor natuur en vergunningverlening in overbelaste gebieden wegnemen. Ook daarvoor hebben we een tool ontwikkeld, waarmee op basis van door het RIVM beschikbaar gestelde gegevens een ruwe inschatting kan worden verkregen van de effectiviteit van het rijksmaatregelenpakket en autonome ontwikkelingen. Daaruit blijkt dat in 2030 in vrijwel alle Zuid-Hollandse gebieden nog steeds sprake zal zijn van lokale tot grootschalige overbelasting, tenzij er gebiedsgericht of generiek door het Rijk (forse) extra maatregelen worden genomen.

In 2020 zijn we vanuit het stikstofdossier gestart met een gebiedsgerichte aanpak. Voor Duinen, Duinen-Eilanden, Veenweide-Nieuwkoop en Biesbosch zijn provinciale gebiedsregisseurs gestart om met lokale partners de gebiedsgerichte aanpak vorm te geven. Voor Delta is een andere aanpak gekozen. De bronnenaanpak en natuurherstel zijn in dit gebied losgekoppeld. Natuurherstel wordt meegenomen in het gebiedsproces Grevelingen. In de gebiedsgerichte aanpak Duinen-Eilanden worden de bronnen op de Grevelingen en het Volkerak-Zoommeer meegenomen. De bronnenaanpak vanuit Zeeland en Noord-Brabant worden opgepakt in en door de betreffende provincies. Het gebied Maasvlakte2 – HIC heeft een eigen karakter. De aanpak van dit gebied is zowel gericht op een evenwichtig aandeel van de haven in de landelijke reductieopgave van stikstof, als op de ontwikkelopgave van het Rotterdamse havengebied, dat voor de Zuid-Hollandse en Nederlandse economie van evident belang is.

Naast de analyses en gebiedsprocessen in de eigen provincie werken we in het stikstofdossier intensief samen met de elf andere provincies en met het Rijk. Naast afstemming over het wetsvoorstel stikstofreductie en natuurverbetering is met het Rijk veelvuldig overleg gevoerd over bronmaatregelen, maatregelen voor natuurherstel en gezamenlijke inzet om ontwikkelingen mogelijk te maken. Ook zijn afspraken gemaakt over de beleidsregels intern en extern salderen en wordt gezamenlijk een regionaal stikstofregistratiesysteem ontwikkeld. In eigen provincie vindt afstemming en overleg plaats met sectoren in de sectortafel stikstof waar partijen meedenken en meewerken aan oplossingen.

Bij de vaststelling van de participatienotitie door Provinciale Staten in december 2018 zijn afspraken gemaakt, die als volgt zijn nagekomen:

1. We hebben aandacht besteed aan participatie in onder meer themabesprekingen met Provinciale Staten, inwerkprogramma’s, GS-voorstellen via de participatieparagraaf en startnotities.
2. De webpagina over participatie is opgezet: https://www.zuid-holland.nl/actueel/participatie/. Er heeft een evaluatie plaatsgevonden over de participatieprincipes na één jaar. Deze is in maart 2020 aan Provinciale Staten aangeboden en daar inmiddels ook besproken.
3. Een evaluatie van drie participatietrajecten is uitgevoerd.
4. Er is aandacht voor participatie in het reputatieonderzoek.
5. Met de vaststelling van de participatienotitie én de participatieparagraaf bereiden we ons procedureel voor op de komst van de Omgevingswet. We hebben ruimte gecreëerd voor de inbreng van initiatieven uit de samenleving, onder meer met behulp van de online tool ‘Open Stad’ (zie https://openstad.org/). We hebben zo veel mogelijk verschillende groepen inwoners bereikt door een diversiteit aan kanalen en media te benutten voor participatietrajecten. In 2020 lag als gevolg van corona het accent daarbij op online middelen.

We hebben meerdere evaluaties uitgevoerd en deze benut bij de verdere verbetering van onze participatieaanpak.

Coronapandemie
Tot 2020 gaven we vooral invulling aan participatie via bewoners- en andere bijeenkomsten. Die zijn in het afgelopen jaar voor het overgrote deel niet doorgegaan als gevolg van corona. In plaats daarvan hebben we met name het tweede halfjaar kunnen experimenteren met online participatievormen. Wij willen deze ervaring benutten om in de toekomst online en offline participatievormen gelijkwaardig naast elkaar in te kunnen zetten.

Festival van de Toekomst
Het Festival van de Toekomst, een platform dat bijdraagt aan versterking van de innovatiekracht van onze regio, stond gepland voor oktober 2020. In maart 2020 werd het besluit genomen om het festival vanwege corona te verplaatsen naar 11 februari 2021 in de verwachting dat het dan wel fysiek of tenminste in hybride vorm kon plaatsvinden. Uiteindelijk ontwikkelen we, vanwege de aanhoudende coronacrisis, een online editie, www.festivalvdtoekomst.nl met een kwalitatief hoogwaardig programma.

Begin januari 2021 zijn de coronamaatregelen verder aangescherpt en is de in december 2020 afgekondigde lockdown verder verzwaard. Zodra de situatie genormaliseerd is en het veilig en verantwoord is, wordt een nieuwe datum voor het Festival van de Toekomst bepaald.

Alle betrokkenen zijn op de hoogte gesteld van de uitstel van het festival.

In vier programmalijnen wordt binnen Kennis Zuid-Holland invulling gegeven aan de doorontwikkeling van de strategische kennisfunctie.

1. Werkwijze:
Binnen deze lijn is een continu proces rondom gezamenlijke programmering en afstemming van strategische kennisactiviteiten ontworpen. De doorwerking van strategische kennisactiviteiten naar de provinciale opgaven is hier een belangrijk onderdeel van.

2. Vindplaats:
Binnen deze lijn is gewerkt aan het bij elkaar brengen en (digitaal) vindbaar maken van strategische kennisproducten voor de interne organisatie en externe partners. Hier hoort ook bij de organisatie van een loketfunctie en de uitvoering van een gezamenlijke communicatiestrategie.

3. Podium:
Binnen deze lijn wordt gewerkt aan het toekomstbestendig maken van de podiumfunctie, passend bij de ontwikkelingen op het gebied van digitaal werken en naar aanleiding van de coronamaatregelen.

4. Vakontwikkeling:
Hier wordt gewerkt aan de continue doorontwikkeling van de instrumentenbox van Kennis Zuid-Holland en vakontwikkeling als ‘kennisexpert’.

Resultaten 2020

• Er is een gezamenlijke programmering gemaakt van strategische kennisproducten (trends, onderzoek en debat) voor 2021;
• Afgeronde strategische kennisactiviteiten zijn in beeld gebracht en zorgen voor een deel van de agenda: het is de bedoeling om kennis te delen en te laten doorwerken in beleid. Het gaat daarbij met name om onderzoeken die in de afgelopen twee jaar zijn afgerond;
• Een vitaal netwerk komt op reguliere basis samen voor afstemming, gezamenlijke programmering en doorwerking van strategische kennisactiviteiten;
• Er zijn diverse ambitiedoorsnijdende onderzoeken en verkenningen in voorbereiding genomen, gestart en/of afgerond in 2020;
• Met opgaveteams zijn ‘TrendChecks’ (een serious game) gespeeld om hen te helpen trends toe te passen in hun opgave;
• Op de corporate website van de provincie Zuid-Holland is een plek ingericht waar collega’s en partners toegang kunnen krijgen tot langetermijn, sectoroverstijgende kennis die zij voor hun werk nodig hebben. Daarnaast worden onderzoeken, namens Kennis Zuid-Holland, gedeeld met onder meer gemeenten via de LinkedIn-groep Beter Bestuur;
• Er zijn bijeenkomsten en debatten georganiseerd rondom signalerende en/of actuele maatschappelijke ontwikkelingen, zoals ‘de digitale publieke ruimte’ en ‘de impact van de coronacrisis voor Zuid-Holland’;
• Het terugkerende bestuurlijk overleg met de kennisinstellingen in Zuid-Holland heeft, naast een geïntensiveerde relatie tussen provincie en universiteiten, opgeleverd dat er rondom de thema’s digitalisering, circulaire economie en gezond en veilig verder wordt samengewerkt.